RAPPORT | Naar een duurzaam economisch model voor Belgische kranten en magazine-uitgevers: inzicht in het belang van licenties.

Belgische kranten- en magazine-uitgevers staan voor enorme uitdagingen. De snel vorderende digitalisering vraagt extra investeringen in tijden van dalende omzet en concurrentie van internationale technologiespelers, die belangrijke tussenschakels worden in de distributie en consumptie van lokale content en een aanzienlijk deel van de Belgische online reclamebestedingen binnenhalen.

De omzetdaling van uitgevers is het resultaat van zowel een dalende verkoop van content aan lezers, als een dalende verkoop van mediaruimte aan adverteerders. Sinds 2008 daalde de verkoop van kranten, weekbladen en maandbladen met respectievelijk 4, 15 en 33%. De verkoop van digitale content kan vandaag dit verlies in print niet compenseren, ondanks een voorzichtige groei. Van alle Belgische media maken kranten en magazines bovendien de grootste advertentieverliezen met absolute verliezen in aandeel in de totale Belgische reclamebestedingen van respectievelijk 3 en 2%.

De industrie blijft investeren in print, maar moet tegelijkertijd de ontwikkeling van nieuwe digitale uitgeefmodellen financieren. Kranten- en magazinesites trekken dagelijks samen miljoenen lezers, maar dat vertaalt zich vandaag niet naar relevante verkoopstijgingen. Een belangrijke barrière voor de uitbouw van een duurzaam betaalmodel voor digitale content is het hergebruik van kranten- en magazineartikels zonder toelating of licentie.

Naast verkoop van publicaties en advertenties, hebben kranten en magazines ook beperkte inkomsten uit wettelijke en contractuele licenties voor hergebruik van hun content door derden. Slechts 1% van de totale omzet van de Belgische geschreven persuitgevers is afkomstig van licenties. Licenties regelen en financieren het online verkeer van content en vormen een essentieel onderdeel van het digitale uitgeefmodel van kranten en magazines. Een steekproef van Vlaamse krantenartikels toont echter een hoge mate van online hergebruik zonder licentie aan. Dagelijks wordt gemiddeld 11% van artikels verschenen in de papieren kranten en 39% van artikels verschenen op krantensites hergebruikt zonder licentie.

Dit hergebruik neemt de vorm aan van piraterij (i.e. het deels of integraal kopiëren van een artikel), parasitisme (i.e. het herschrijven van een artikel zonder eigen creatieve inbreng) en aggregatie van links naar artikels zonder correcte deeplinking. Sites die pirateren, parasiteren of aggregeren vermarkten vaak niet-gelicenseerde content via de verkoop van advertenties langsheen hergebruikte content zonder aan de productiekosten ervan te hebben bijgedragen. Hergebruik van content zonder licenties zorgt bovendien voor een geschatte derving van licentie-inkomsten van circa 25 miljoen euro door piraterij en 6 miljoen euro door parasitisme. Daarnaast zijn er ook gederfde advertentie-inkomsten; sites van kranten en magazines verliezen pageviews omdat hun artikels in gepirateerde, geparasiteerde of geaggregeerde vorm ook elders te lezen zijn.

Gebruikers zijn meer en meer op de hoogte dat pirateren niet kan; er is echter een verschuiving naar parasitisme. Een voorbeeld van parasitisme is om in het ‘nieuwe’ artikel enkel de zinsconstructie van het originele kranten- of magazine-artikel lichtjes te wijzigen, zonder verder een eigen creatieve inbreng toe te voegen. Parasitisme vormt niet enkel een inbreuk op de auteurswet, maar is ook strijdigmet de eerlijke marktpraktijken. Een site met parasiet-artikels met 200.000 pageviews per dag betekent op jaarbasis een derving van 174.000 euro aan advertentie-inkomsten. Wanneer we de derving inschatten op basis van de steekproefresultaten, schatten we dat de advertentiederving voor Vlaamse kranten door piraterij jaarlijks tussen de 1 en 10 miljoen euro ligt, waarbij we er in het eerste geval van uitgaan dat een piraat-artikel gemiddeld 100 keer per jaar wordt gelezen en in het laatste 1000 keer.  Voor parasitisme ligt de geschatte derving tussen 0,2 en 2 miljoen euro.

Een goede reglementering en een sterk juridisch kader zijn cruciaal voor de uitbouw van een duurzaam en toekomstbestendig economisch verdienmodel voor de Belgische geschreven perssector. Een belangrijke stap is het herstel van een eerlijke concurrentie tussen alle media. Dit kan door – naar analogie van de audiovisuele sector – een naburig recht en een vermoeden van overdracht van rechten toe te kennen aan geschreven persuitgevers om de exploitatie van zowel print als digitale perscontent mogelijk te maken en om efficiënter op te treden tegen hergebruik zonder licentie. Verder dienen geschillen over intellectuele eigendomsrechten – waaronder licenties – behandeld te worden door rechters die over de noodzakelijke expertise beschikken. De Rechtbank van Koophandel kan in dit licht de enige bevoegde rechtbank worden. Ten slotte is er nood aan een verduidelijking van de bevoegdheden van beëdigde agenten voor de opsporing en vaststelling van hergebruik zonder licentie en een invoering van snellere, minder dure procedures voor de stopzetting van hergebruik zonder licentie door medewerking van de hostingprovider.

Voor een kopie van het volledige rapport, inclusief de cijfers voor de volledige Belgische industrie, mail ons.